Nupi Nih Ta-angthu

Nupi Nih Ta-angthu Lesson 17

Thukhenna zum sung dai khipkhep iin Kumpi Solomon bek mitsuan-in kinei hi. Hih thu haksa a khangmoi kumpipa in bang hong ci khen tam ci-in a nasem te in thei nuam in om uh hi.

Inn khat sungah ate-eng khawm nupi nih in a suah kiton tapa khat tuak nei uh hi. Zan laitakin khat in a ta delhphah lum kha hi. A khanlawh ciangin ata na si ahih manin a lumpih nupinu’ ihmut laitakin ama ta si leh a lawmnu ta hing vakhek sim hi. A denciangin a khat nu hong khanglo a, asi naungek amuh ciangin dahin hong kap hi. Limtakin naungek avel ciangin ama ta ahih loh lam hong thei pah hi. Apaam ah a khat in a naungek tuun-in a tawi thipthep mu hi.

Tu-in nupi nih te kumpipa mai-ah ta kituh-in hong ding khawm uha, khat in “Hih in ka ta hi” ci-in awng hi. “A khat in hikei, asi pen nang tangek hi” ci-in nial hi.

Kumpipa in kua ta hizaw cih koici khensat ding hiam? A kinialnial laitak un kumpipa in aci-ing khat pa kiang namsau la inla hih a nungta lai naungek phel nih suah in ci-in sawl hi. Galkap pa in ciamnuihna sa-a aom leh Solomon in amah a salh gega amuh ciangin damtakin a namsau dok a, naungek a tawi nupi kiang zuan hi.

Thakhatthu-in ta nei taktak nupinu kumpipa khe phungah kidenna iin hehpihna tawh, “Naungek that kei inla, amah pia in!” ci-in ngen hi. A khat nu in, “Hih lel in ken zong tanglo ding, aman zong tanglo ding, phel nih suah in.” ci hi. Tua ciangin Solomon in lunghian om hetlo-in ta nei nupi tatak thei hi. Genkholhna ah, numei pen pawlpi cihna hi (Jeremiah 6:2). Hih tawh kizui-in pawlpi hizah atam, a nungta Tapa anei ni nununga pawlpi, koici ih theithei ding hiam? Solomon bangin eite in zong Pasian namsau ahi Ama kammal ih zat kul ding hi (Hebrew 4:12)!
1. Mangmuhna bu in Pasian pawlpi maan hong koici lah hiam?

1. Mangmuhna bu in Pasian pawlpi maan hong koici lah hiam?


Maangmuhna 12:1, 2. Tua ciangin vanah lim lamdang lian khat hong kilang hi. Puan silh bangin ni silhin, a khe nuai-ah kha omin, aksi sawmlenih a kisuan'na lukhu, a lu tungah a khu numei khat om hi. Tua numei __________ hi a, nausuah natna tungta ahih manin na sa-in a kiko hi.

Maangmuhna 12:5. Tua ciangin tua numei in leitung minam khempeuh sik ciangkhut tawh a uk ding ta pasal khat hong nei hi. Ahi zongin tua naungek pen thakhatin kilakhia-in Pasian a tutna a tokhomah a kipaipih hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Laisiangtho genkholhna sungah Pasian’ pawlpi pen nungak siangtho iin na gen hi (Jeremiah 6:2). Mangmuhna 12 sunga numei in ni, kha, aksi te silh—Pasian’ piansak ngiat khuavak te silh. Zeisu in, “Note leitung khuavak na hi uh hi.”ci hi Matthew 5:14. Ni pen Zeisu khuavak limla hi (Late 84:11; Malachi 4:2). Akhe nuai-a kha (moon) in Laisiangtho Lui a gangawh biakpiakna ii liim te a gen nuam ahi hi.

Kha (moon) in ni taang alenn kik mah bangin, gangawh biakpiakna te in hong pai ding Messiah ii khuavak alanghsak ahi hi (Colossians 2:16, 17; Hebrew 10:1). Alu tunga aksi 12 te in pawlpi kimakaihna—Laisiangtho Lui a minam 12 leh Laisiangtho Thak a nungzuipi 12 te limla ahi hi. Minam khempeuh sikciang tawh a uk ding pa pen Zeisu ahi hi (Late 2:7-9; Mangmuhna 19:13-16).

2. “Alian gulpi san” kua hi a, aman bang sep sawm hiam?

2. “Alian gulpi san” kua hi a, aman bang sep sawm hiam?


Maangmuhna 12:9. Tua ciangin tua tanglai gulpi, __________ahih kei leh Satan a kici, leitung mi khempeuh a khempa pen a vantung mite tawh leitungah kilawnsuk hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Gulpi pen Satan hi, Zeisu suah laitak-a dawi bia Rome Kumpi tungtawn a nasem pa hi. Satan in Rome gam uk Herod khutzat a, Zeisu a thah nop man bekin Bethlehem khua sunga om naungek khempeuh that sak hi (Matthew 2:16).

3. Satan in Zeisu a zawh loh khitciangin bang piang hiam?

3. Satan in Zeisu a zawh loh khitciangin bang piang hiam?


Maangmuhna 12:5. Tua ciangin tua numei in leitung minam khempeuh sik ciangkhut tawh a uk ding ta pasal khat hong nei hi. Ahi zongin tua naungek pen __________ kilakhia-in Pasian a tutna a tokhomah a kipaipih hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  A thawhkik khitciangin Satan bat zawh lohna mun vantung Pasian’ tokhom ah kahto hi (Sawltaakte 1:9-11)

4. Zeisu vantung a kahtoh khitciangin Satan in pawlpi bangci bawl hiam?

4. Zeisu vantung a kahtoh khitciangin Satan in pawlpi bangci bawl hiam?


Maangmuhna 12:13. __________ in leitungah a kilawnkhia khin ahihlam a kitheih ciangin ta pasal a nei nupi a delh dingin hong kithawi hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Satan in a muhdah Zeisu asuk theih nawn loh ciangin, pawlpi suksiatna tawh Zeisu nasak dingin a khensat hi.

5. A lauhuai mahmah bawlsiat hun laitakin numei koi ah tai aa? Bang tanvei sawt hiam?

5. A lauhuai mahmah bawlsiat hun laitakin numei koi ah tai aa? Bang tanvei sawt hiam?


Maangmuhna 12:6. A numei pen Pasian in ama-a' dingin a bawl __________ mun gamlakah tai a, tua munah ni tul khat za nih sawmguk sung kikhoi ding hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Numei (Pasian’ pawlpi) pen agal pa kiang pan abuk nadingin gampalak (a gamlatna mun leitang) ah tai hi. Ta-angthu ah mi khempeuh theih mah bangin, khuamial hun sung (Dark Ages) tengin Pasian’ mite suang kuahawm leh mun muanhuaina mun te beel-in tai kawikawi uha, biakna suahtaak nading leh papacy ii bawl siatna pan suahtaak nading zongin America dong tung uh hi. Ni 1260 ( Laisiangtho in kha 42; ahih kei leh kum 3 leh alang ci a zong agen) kum 1260 hun sungin misiangtho awn tampi te in a upna hang un si uh hi. Hih hun sungin, Pasian’ pawlpi bei hetlo a, ahizongin kumpi ciaptehna, muh theih kipawlna iin bel omlo hi. (Hilhcianna ah thulu “Kibawlsiatna Kum te” cihna na sim in.)

6. Pasian’ pawlpi maan theih nading adang ciaptehna nam nih te in bang hiam?

6. Pasian’ pawlpi maan theih nading adang ciaptehna nam nih te in bang hiam?


Maangmuhna 12:17. Tua ciangin tua numei tungah gulpi heh mahmah a, tua numei' __________ dangte ahi, Pasian' thupiakna zui-in, Jesuh thu-ah kiptakin a om mite a sim dingin kuankhia a,

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  A beibaang Pasian’ pawlpi, a sapkhiat Ama mite in Pasian’ Thukham Sawm (Sabbath ni akihel) len ding uh hi. Tua bek thamlo-in Zeisu’ teci panna ahi khasiangtho genkholhna thu, ahih kei leh piakkhong genkholhna thu, kamsanna kha (Spirit of Prophecy) zong nei ding uh hi (Mangmuhna 19:10 *** “Kamsanna Kha thu” ). Pasian in ni nununga apawlpi pen “abeibaang” pawlpi ci-in sam hi, bang hang hiam cih leh nungzui te zuih leh doctrine tawh ading pawlpi ahih man ahi hi. “abeibaang” kammal pen puannaan bang hileh abek khat bek omlai cihna hi. Tua a omlai abek khat bek pen a puannaan taktak ii sa linlian mah ahi hi.

7. Zeisu in Amah ih itna koici lah theih ding hong ci hiam?

7. Zeisu in Amah ih itna koici lah theih ding hong ci hiam?


Johan 14:15. Tua ciangin __________ in, “Kei na hong it uh leh ka thupiakte zong na zui ding uh hi.

Johan Masa 5:3. Pasian i it ciangin ama thupiakte a zui ihi hi. Eite-a' dingin ama thupiakte zuihding a haksa lua hilo hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Ih patna a ta-angthu sungah, itna taktak alak nu, nupi maan ahihna Solomon in a theih mah bangin Pasian’ pawlpi maan zong Ama thukham te zuih ding lunggulh-a itna tawh kipiakkhiatna tungtawnin kithei thei ding hi.

8. Hun nunung Pasian’ pawlpi te tangko ding vantungmi thum te tangko in bang hiam?

8. Hun nunung Pasian’ pawlpi te tangko ding vantungmi thum te tangko in bang hiam?


Maangmuhna 14:7. Amah nakpi takin kiko a, “Amah in mihingte thu a khen ding hun hong tungta ahih manin Pasian kihta un la amah phat un. Van leh lei, tuinak leh tuipite a bawlpa hong bia ta un,” a ci hi.

Maangmuhna 14:8. Tua ciangin vantung mi a nihna in hong zui a, “A Lian Babylon khuapi kicim, kicim! Amah a huk a lanna __________, mi khempeuh tungah pia-in khamsak a, gimna thuaksak hi,” a ci hi.

Maangmuhna 14:9, 10. Tua ciangin vantung mi a thumna in a masate gel hong zui leuleu-in nakpi takin, “Tua ganhing leh a lim bia-in a taltang ahih kei leh a khut tungah ciamtehna a ngah mi peuhmah in, Pasian' __________ zong dawn ding uh hi. Pasian in ama hehna ahi __________ khauh pen ama hehna hai sungah a dimtakin sung khinzo ta hi. Tua bang mite pen a siangtho vantung mite leh Tuuno mai-ah meikuang leh kat khu tawh gimna kipia ding hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Vantungmi thum te tangko ahi patau kohna thupuak thum te, Pasian’ pawlpi mite in Zeisu hong pai kik ma-a tangko ding ahi hi.

9. Pasian pawlpi mite in kua tungah hih thupuak te tangko ding?

9. Pasian pawlpi mite in kua tungah hih thupuak te tangko ding?


Maangmuhna 14:6. Tua ciangin leitungah a teng mi namkim, pau namkim a zang mite tungah a tawntungin Lungdamna ding Thu gen ding a nei vantung mi khat __________ lai-ah a leeng ka mu hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Hun-nunung Pasian’ pawlpi mite in hih alian thupuak thum te leitung ateng minam khempeuh kiangah tangko ding uh hi.

10. Pasian in hun-nununga Ama pawlpi ih theihtheih nadinga Laisiangtho (Ama Kammal) sungah atuam diak a hong piak thu te in bang hiam?

10. Pasian in hun-nununga Ama pawlpi ih theihtheih nadinga Laisiangtho (Ama Kammal) sungah atuam diak a hong piak thu te in bang hiam?


Maangmuhna 12:17. Tua ciangin tua numei tungah gulpi heh mahmah a, tua numei' __________ dangte ahi, Pasian' thupiakna zui-in, Jesuh thu-ah kiptakin a om mite a sim dingin kuankhia a,

A. Gampalak pan 1798 kum cianga hong kilangkhia ding uha, thuman hong tangko ding uh hi. (Mangmuhna 12:6, 13-17).
B. Nungzuipi te hilh thumaan thu mah hong hilh ding uha, Laisiangtho tawh hong kituak ding hi. (Mangmuhna 12:17).
C. Amau te in Thukham Sawm leh Laisiangtho Sabbath zong hong len ding uh hi. (Mangmuhna 12:17).
D. Kamsanna kha thu zong nei ding uhi. (Mangmuhna 12:17; 19:10).
E. Hun nunung Pasian thupuak thum te zong nakpi-in tangko ding uh hi (Mangmuhna 14:6-14).
F. Leitung bup huam nasepna hi ding hi. (Mangmuhna 14:6).
G. Zeisu khat bek tung panin gupkhiatna kingah thei hi cih atawntung lungdamna thu hong tangko ding uh hi. (Mangmuhna 14:6).

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  A ithuai Christian pawlpi mi tampi tak te in atunga thu sagih te tawh kituak lo uh hi. Abeibaang Pasian sap Ama it a tate khempeuh pen tua bang hithei peuh mah lo ding hi, bang hanghiam cih leh hun-nununga Ama pawlpi pen hih thu sagih teng tawh akituah kim kul hi.

11. Zeisu in theihtheih nading genkholhna hih thu sagih tawh Ama pawlpi maan a zong dingin hong sawl a, “Pai inla Ka Pawlpi va zongin” hong ci hi. A zong mite Amah in bang hong khaam hiam?

11. Zeisu in theihtheih nading genkholhna hih thu sagih tawh Ama pawlpi maan a zong dingin hong sawl a, “Pai inla Ka Pawlpi va zongin” hong ci hi. A zong mite Amah in bang hong khaam hiam?


Luka 11:9. Tua ahih __________ note kiangah kong cihin-ah: Ngen un; na ngah ding uh hi. Zong un; na mu ding uh hi. Kiu un; kongkhak hong kihon ding hi.

Dawnna:  ____________________

12. Leitunga om pawlpi bangzah in hih thu sagih te tawh kituak ding hiam?

12. Leitunga om pawlpi bangzah in hih thu sagih te tawh kituak ding hiam?


Efesa 4:5. __________ khat bek, upna khat bek, tuiphumna khat bek mah a zangkhawm ihi hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Leitung bupah pawlpi khat bek in hih thu sagih te tawh kituak hi—tua in Seventh-day Adventist Pawlpi hi a, hih tangkona te hong puak uh hi. Tuin zong leitung bupah alian vantungmi thum thupuak (Mangmuhna 14:6-12) kitangko hi. Awn tampi in sang hi.

13.  Pawlpi tampi takin amau leh amau Christian kici uh hi. Tua manin Pasian’ pawlpi maan ahi thei pah ding hiam?

13. Pawlpi tampi takin amau leh amau Christian kici uh hi. Tua manin Pasian’ pawlpi maan ahi thei pah ding hiam?


Isaiah 4:1. Tua ni ciangin nupi sagih in papi khat neikhawm ding uh a, “Kote in komau' an ciat ne-in, komau' puan ciat mah ka silh ding uh hi. Kote pen, nangma zi cih min bek hong puasak in; ka __________ teng uh hong hum in,” ci ding uh hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  anluum pen Pasian’ Kammal cihna hi (John 6:35, 51, 52, 63), puan cih pen dikna lim ahi hi (Mangmuhna 19:8). Hih genkholhna sunga numei te in amau an ciat nei uh a (amau maan sak ciat) amau puan ciat mah silh nuam uh hi (dikna). Amau te in paubanna neilo Zeisu’ dikna puan deih lo uh hi. Amau deih in Zeisu min bek hi, ahang pen hih hiding hi bang hang hiam cih leh Laisiangtho in, “eite in hotkhiatna i ngahtheihna dingin leitung khempeuhah Pasian in hong piak min dang khat zong omlo hi.”ci hi Sawltaakte 4:12.

14. Mi khat in hun-nunung Pasian’ pawlpi maan amuhkhiat ciangin, pawlpi mi suah ding akitangsam hiam?

14. Mi khat in hun-nunung Pasian’ pawlpi maan amuhkhiat ciangin, pawlpi mi suah ding akitangsam hiam?


Sawltak Tangthu 2:47. Pasian phat uh a, __________ thupha kideihsakin a om uh hi. Pasian in nisimin hotkhiatna a ngah mi kibehlapsak tawntung hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  He! hun-nunung Pasian’ pawlpi mi hih ding thupi mahmah hi. Phawk dingah hih pawlpi mi suah ding tawh kisai dotna Pasian in kiciantak hong dawn hi:

• Eite khempeuh in pumkhat ih hi hi (Colossians 3:15).
• Pumpi in pawlpi (Colossians 1:18).
• Kituiphumna tawh tua pumpi sung ih lut hi (1 Corinthians 12:13).

Noah hun a tembaw sung akilut mah bangin tu-in Pasian’ pawlpi sungah lut ding kisam hi. Topa in, “Nang leh na innkuanpih khempeuh teembaw sungah lut un.”ci hi Piancil 7:1.

15. Noah’s hun lai-in suahtaak nading lampi bangzah om hiam?

15. Noah’s hun lai-in suahtaak nading lampi bangzah om hiam?


Hebru 11:7. Noah in zong a upna hang mah tawh mailama thupiang ding a muh theihlohpi mahin Pasian' thugenna na mang a, teembaw khat bawlin a innkuanpihte tawh na suakta hi. Hih bangin a __________ tawh leitung midangte a mawh ahihna kilangsak a, a upna hangin mihoih hihna thu Pasian kiang panin a ngah hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Noah hun lai mah bangin Zeisu hong kumkik ma-in piang ding hi Zeisu in ci hi. Noah hun lai-in tembaw khatbek aom mah bangin, suahtaakna ding zong lampi khatbek mah hi ding hi.

16. Pawlpi dangah a citak Christian tampi om a, Pasian in abeibaang pawlpi maan khatbek nei ahihteh, hih a citak Christian dang te bangci ding uh?

16. Pawlpi dangah a citak Christian tampi om a, Pasian in abeibaang pawlpi maan khatbek nei ahihteh, hih a citak Christian dang te bangci ding uh?


Johan 10:16. Hih tuukulh sungah a omlo tuu dang ka nei lai hi. Tuate zong tuukulh sungah ka khum ding a, amaute in keima thu ngai-in, keima khutsungah ka tuu omsate tawh honkhat suakkhawm ding uh hi.

Maangmuhna 18:2, 4. Amah nakpi takin kiko a, “A Lian Babylon khuapi kicim, kicim! Tu-in dawite' kua suak khinta-in, kha gilote' omna suak khinta a, a kihhuai, a __________ vasa namkim in omna-in neita uh hi. 4Tua ciangin vantung panin aw dang khat ka za a, “Keima mite aw, a mawh gamtatna-ah kihel kha-in a gimthuakna thuakpih khading na hih manun hong paikhia un.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Zeisu in anung azui tatak te, Ama tunga citak khempeuh te Babylon pan hong paikhia un ci-in sam ding hi. Amau te in Ama aw za-in, dawng ding uha, hun-nunung Zeisu pawlpi maan khatbek sungah lut ding uh hi.

17. Zeisu in tuni-in a muanhuai hun-nununga Ama pawlpi lian sungah a lut dingin hong sam hi. Nang pen Ama adingin na manpha mahmah hi. Hongsapna tu-in na dawng ding hiam?

17. Zeisu in tuni-in a muanhuai hun-nununga Ama pawlpi lian sungah a lut dingin hong sam hi. Nang pen Ama adingin na manpha mahmah hi. Hongsapna tu-in na dawng ding hiam?




Dawnna:  ____________________


Hilhcianna

Kibawlsiatna Kum te
Bawlsiatna hun kum 1260 thu pen Laisiangtho in genpha kikkik hi, bang hanghiam cih leh abeisa ciangah Pasian’ mite phutkhak asiahuai pen bawlsiatna hi (Matthew 24:21). Laisiangtho in, ni 1260, kha 42, leh hun or kum thum leh alang (Mangmuhna 12:6, 14; 13:5; Daniel 7:25) te in zong gen hi. Judah te calendar zang leng kum khat ah ni 360 om a, tua tawh gawmto leng—kum 1260 pha hi. Genkholhna ah ni khat pen a tatak kum khat tawh kikim hi (Ezekiel 4;6; Gamlakvakna 14:34).

Leitung ta-angthu in zong limtak leh siangtak-in hong gen a, papacy in kum 1260 sung mi tampi tak bawlsia hi ci-in kigelh hi. Papacy thuneihna akipat kum pen 538 AD kum hi a, milim bia Rome Kumpi Justinian in thuneihna apiakna hangin Christian sungah thunei pen suak hi. Tua hun laitakin bishop of Rome pen biakna khempeuh te lutang pi dingin koih hi.

Hih thupiakna pen Roman Ukna sungah Justinian ii thukhun ahi hi. Papacy thuneihna pen Napoleon ii general pa Alexander Berthier in 1798 kum a, pope amat ciangin a bei hi. Hih hun sungin atawm pen Christian awn 50 bang in amau upna hangin thatna thuak uh hi

Athupi mahmah Thu Thumte:
Mangmuhna 12:10-12 sungah Pasian’ mite ading anak thupit mahmah thu thum om hi. Tua thum te in:

1. Sanggam te a mawhsak den pa, Satan, Zeisu in singlamteh tungah zo hi.
2. Eite in Zeisu sisan tungtawn leh ih tecipanna tungtawnin Dawimangpa ih zozo thei hi.
3. A hun tom cih thei ahih manin Dawimangpa heh mahmah hi. Eite in mihoih ih sak khak hetloh ding ahi hi, ih gal lian pen pa ahi hi. A lungdam huai thu in Zeisu (Satan a zo Pa) in tehpih theih omlo avangliatna akhawnkhongin eite hong pia hi. Tua Zeisu’ vangliatna tawh ih nuntaakna ah Satan ih lel het kei ding hi. Satan siatna ih vakhoih ding kisam lo hi.

Amah pen gal lel pa hi. Vantungah gal lelin akilawnkhia pa ahi hi. Singlamteh ah Zeisu lelin a ukna a taan pa hi. Thumaan tawh thu kikhen ciangin lel dinga, Pasian’ khua siangtho a do ciangin zong a lel lailai ding hi. A tawpna ah leitung maitang panin kizungbawh dinga katmei kuangah kihal tum ding hi. A lawphuai penpen ah Satan in nang leh kei hong susia nuam-a hong dona lel taktak ding hi ci-in Zeisu in hong kamciam hi. Zeisu kiang pan ih lamet thu in bangzahin manpha ahi hiam!