Buhtu Kihello Leiseek

Buhtu Kihello Leiseek Lesson 7

Moses in Egypt kumpipa tawh akimuh ma-iin, a sanggampa Aaron tawh bawlsiatna thuak Israel makaite muhpih masa hi. Israel makaite kiangah hanthawn uh a, nakpi takin Pasian naki-ap un avanglian Pasian khut in sawtlo iin hong honkhia ding hi ci iin gen uh hi.

Israel mite in nipikal khat sungah ni sagih Egypt mite adingin na sepsak uh hi. Tua akimuh ua kipan in Israel mite in ni sagih ni khawl ding lamen iin nuam mahmah uh hi.

Tua manin Pharaoh in Paikhiatna 5:5 sungah Moses leh Aaron kiangah gen a, note in anasepna pan un khawl sak uh teh, ci hi. (Hebrew kamin khawl cih pen “Shabath”ahihi. )

Agilo kumpipa in hih minamte in ka na hong sepsak den a ka sila ahih theih detna dingin, ka bawl dinghi, tua hileh ka Pasian kabiading uh hi ci aa a ngaihsutna uh lung sim hong bei ding hi ci-in ngaihsun hi. Amah in: "Amaute buhtu zonsak nawnkei un amaute in zongtawm iin, nidanga angah leiseek zah mah ngah uh hen, ci hi. Bangbang hita leh nakhiam kei ding uh hi; bang hang hiam cih leh amaute thadah uh hi." Paikhiatna 5:7, 8.

Moses hun lai mah bangin, Pasian in amite adingin nalianpi khat sem ding hi. Asawtlo iin amaute in mawhna sila pan iin kihonkhiata dinga vantung Canaan gam zuan iin zinta ding uh hi. Pasian in khatvei lai aa amite lungsim a heisak mah bangin, ni nunung mite in athupi Sabbath ni tawlngak ding a theihna dingun a lungsim uh akihei nadingun hanciam hi.
1. Pasian in Sabbath ni Israel tading bek aa abawl hiam?

1. Pasian in Sabbath ni Israel tading bek aa abawl hiam?


Mark 2:27. Tua ciangin Jesuh in, “Sabbath ni, __________te' phattuamna dingin a kibawl hi a, __________ pen Sabbath ni a phattuamna dingin a kibawl hilo hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Zeisu in mite adingin Sabbath kibawl hi acih ciangin, “mite” cih kammal in “mi khempeuh” – mi pawl khempeuh cihna hi aa hun, mun, leh mual tawh kisailo hi.

2. Sabbath banghun aa kibawl hiam?

2. Sabbath banghun aa kibawl hiam?


Piancilna 2:1, 3. Tua ahih __________ vantung, leitung, leh a sunga omte khempeuh kiman khin hi. ... Tua ahih __________ Pasian in ni sagih ni thupha pia-in siangthosak hi. Bang hang hiam cih leh pian'sak nasepna ama nasep khempeuh panin tua ni-in Pasian a tawlnga hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Piansakna kaal (week) bei na-ah Sabbath kiphut hi.

3. Sabbath in nipi kaal ni bangzah ni hiam?

3. Sabbath in nipi kaal ni bangzah ni hiam?


Piancilna 2:2, 3. Ni sagih ma-in Pasian in a nasepte zo khinta a, ama hihsa nasep khempeuh panin ni sagih ni-in a tawlnga hi. Tua ahih ciangin Pasian in ni sagih ni thupha pia-in siangthosak hi. Bang hang hiam cih leh __________ nasepna ama nasep khempeuh panin tua ni-in Pasian a tawlnga hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Piancil a lian 2 sungah Pasian in Sabbath pen Piancil kaal-a ni sagih ni-in a bawl ahihna thu thum vei hong gen hi. “A siangtho a zat dingin koih tuam” iin, a “siangtho” sak hi. Pasian in Sabbath pen nai 24 hun in bawl hi, bang hang hiam cih leh hun pen Zeisu tawh ki-itna maan a khan nang in kisam hi.

Dawimangpa in Egypt kumpipa Pharoah bangin nasep tawh hong buaisak iin Pasian thu ih ngaihsut loh ding hong deih hi. Hun tawp ni a mite a vaal a buai lua ding cih thei ahih manin, Pasian in kaal simin a tuam vilvel iin nai 24 a mite tawh om khop nading leh kitheih na dingin a koih tuam hi. Pasian nang tawh kaal sim kituahkhopna (appointment) hong bawl khin hi. Amah mu lo-in om kha ken aw!

4. Pasian in Ama Sabbath siangtho ni bang hong ci gen hiam?

4. Pasian in Ama Sabbath siangtho ni bang hong ci gen hiam?


Paikhiatna 20:8-11. Sabbath ni a siangtho-a zat ding phawk un. Ni guk sung nomau' na semin na nasep ding khempeuh uh na hih ding uh hi. Ahi zongin a ni sagih ni pen Topa note' Pasian' Sabbath ni ahi hi. Tua ni-in note, na tapate, na tanute, na nasempate, na nasemnute, na ganhing uh ahi a, peemtate in ahi zongin na __________ na sem kei ding uh hi. Bang hang hiam cih leh a ni guk sung tengin Topa in van leh lei, tuipi leh tuate sunga om khempeuh bawl a, a ni sagih ni tawlnga hi. Tua ahih ciangin Topa in Sabbath ni thupha pia-in siangthosak hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Paikhiatna 20:8 –11 pen Pasian thukham lina ahihi. A naak thupit luat zia lahna iin a Thukham Sawm lakah a hel hi. Aneu lina in “na Topa Pasian ii Sabbath," a ci hi. Thukham lina bekin “mangngilh kei in” cih a neihna in Pasian in mite’n mangngilh ding uh hi cih a theihna honglak hi. Pasian’ Thukham Sawm palsatna in mawhna hi (1 John 3: 4). Ahih hangin Zeisu in Ama mite a mawhna, a thukham palsatna panin a honkhia dingin a si hi (Matthew 1: 21).

5. Pasian in,

5. Pasian in, "Sabbath in ciaptehna hi," acih, a thupi mahmah nih in bang leh bang hiam?


Ezekiel 20:12. Topa ahi keimah in amaute pen mi siangtho-in ka bawlna thu a phawkna dingun __________ kikalah thukimna limin Sabbath tan' ding thu ka pia hi.

Paikhiatna 31:17. Ni guk sung teng Topa in van leh lei bawlin, a ni sagih ni-in amah tawlnga a, a tha dimsak kik hi. Keimah leh Israel mite' kikalah hih Sabbath ni pen lim khat hi tawntung ding hi, ci hi,’ ci in,” a ci hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Pasian in Sabbath ni pen Amah a Bawlpa ahihna leh Honpa ahihna ciaptehna hi, ci hi. Mangmuhna 14:6 –14 ah Pasian in “leitung a teeng mi khempeuh, nam khempeuh, pau khempeuh, pawl khempeuh” (aneu 6) te kiangah gen dinga thupi thu thum a pia hi. Thupuak masa in aneu 7 na ah kimu hi: Tua vantungmi in, “Pasian kihta un la, a vangliatna phat un.

Bang hang hiam nacih uh leh, a thukhen ding hun a tungzo hi. Vantung, leitung, tuipi leh cikte a piangsakpa bia un,” ci-in nakpi iin kiko iin agen hi. Hih biakna maan ah pai kik ding ngetna pen Thukham lina pan a kilakhia ahihi: “Bang hang hiam cih leh a ni guk sung tengin Topa in van leh lei, tuipi leh tuate sunga om khempeuh bawla, a ni sagih ni tawlnga hi, tua ahih ciangin Topa in Sabbath ni thupha pia-in siangtho sak hi.” Paikhiatna 20: 11.

6. Zeisu in bang ni siangtho sak hiam?

6. Zeisu in bang ni siangtho sak hiam?


Luka 4:16. Tua ciangin ama khan'na Nazareth khua-ah Jesuh pai a, __________ ni ciangin a paingei bangin kikhopna inn-ah a pai hi. Lai Siangtho a sim dingin amah ding a,

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Zeisu pen na khempeuh ah ih etteh ding ahihi (1 Peter 2:21); Sabbath tan zong ih etteh ding hi, bang hang hiam cih leh Ama ngeina ahihi. “Ngeina” pen ih hih det khat ahihi. Christiante Ama gamtat bangin ih gamtat ding ahihi (1 John 2: 6).

7. Sabbath tawh kisai Paul ii ngeina in bang hiam?

7. Sabbath tawh kisai Paul ii ngeina in bang hiam?


Sawltak Tangthu 18:4. Sabbath ni simin __________ inn-ah limtakin thu gen a, Jew mi leh Grik mite in thu a upna dingun a hanciam hi.

Sawltak Tangthu 17:2. A pai ngei zel mah bangin Paul zong __________ inn-ah pai a, Sabbath ni thum sung Lai Siangtho siksanin mite tawh thu kikum a,

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Ni sagih Sabbath tan zong Paul ii ngeina hi.

8. Nungzuite in Gentilete Sabbath a tanpih uh hiam?

8. Nungzuite in Gentilete Sabbath a tanpih uh hiam?


Sawltak Tangthu 13:42. __________ inn panin Paul leh Barnabas a ciahding uh ciangin, Sabbath ni kik ciangin hih thute mah hong gen lai un, ci-in mite in a vaikhak uh hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Khat veivei, khua sungah biakinn omlo ahih manin, nungzuite in Sabbath ni in Gentile numeite tawh gun gei ah a kikhawm uh hi (Sawltaakte 16: 13).

9. A mite mawhna hangin sihna athuak khitciang Zeisu in Sabbath a tan dinguh alunggulh lai hiam?

9. A mite mawhna hangin sihna athuak khitciang Zeisu in Sabbath a tan dinguh alunggulh lai hiam?


Matthai 24:20. Tua galtai hun pen __________ laitak leh Sabbath ni ahih khaklohna dingin thu na ngen un.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Zeisu in A.D 70 kum cianga Jerusalem akisiat ding thei khol ahih manin a maa (kum 40 kiim) in na genkhol hi. Ahih hangin Sabbath ni iin gamkek galkapte kiang panin a tai loh nadingun thungen dingin a gen hi. Zeisu in a sih khitciang nangawn in zong Sabbath siangtho aa zatding a lunggulhna kitel hi.

10. Hun nununga Pasian mite in zong Ama ni sagih Sabbath siangtho atanding uh Laisiangtho in hong hilh hiam?

10. Hun nununga Pasian mite in zong Ama ni sagih Sabbath siangtho atanding uh Laisiangtho in hong hilh hiam?


Maangmuhna 12:17. Tua ciangin tua numei tungah gulpi heh mahmah a, tua numei' suanlekhak dangte ahi, Pasian' thupiakna zui-in, Jesuh thu-ah kiptakin a om mite a sim dingin kuankhia a,

Maangmuhna 14:12. Pasian' thupiakna zui-in Jesuh tungah a citak Pasian' mite-a' dingin thuakzawhna kisam hi.

Maangmuhna 22:14. Khuapi kulhkongpi sungah a __________ ding leh nuntakna singgah a nektheihna dingun a puan uh a siangin a sawp mite, mi hampha ahi uh hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  A tunga laisiangtho munte in hun nunung Pasian pawlpi gen nuam hi a, ii simna sungah, hun nunung Pasian pawlpi in Thukham sawm zui ding hi ci hi; Thukham lina, Sabbath zong a kihel hi.

11. Gupna ngah khempeuh in vantungah Sabbath a tang lai diam?

11. Gupna ngah khempeuh in vantungah Sabbath a tang lai diam?


Isaiah 66:22, 23. Ka bawl ding vantung thak leh leitung thak pen ahih leh __________ mai-ah kip ding hi. Tua mah bangin na suan na khakte uh leh na min uh kip ding hi, Topa in ci hi. Khadet khat pan Khadet khat, __________h bia dingin Jerusalem-ah mi khempeuh hong pai ding uh hi, Topa in ci hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Laisiangtho in khang tawntunga hotkhiatna ngah mi khempeuhte in Pasian’ Sabbath van thak leh lei thak ah zong tang khawm ding uhhi, ci hi.

12. Tuhun a kaal khat a ni sagih ni (Saturday) ni pen khatvei lai a Zeisu in atan Sabbath ni mah tawh akibat lam ii telcian thei ding hiam?

12. Tuhun a kaal khat a ni sagih ni (Saturday) ni pen khatvei lai a Zeisu in atan Sabbath ni mah tawh akibat lam ii telcian thei ding hiam?


Luka 23:54. Tua ni pen nipi zawh ni nga ni hi a, Sabbath ni hong hi dektak ta hi. Galilee gam panin a hong zui __________ in zong a kivuina-ah zui uh ahih manin a hanphual leh a luang kisialzia khempeuh zong a mu uh hi. Tua ciangin amaute ciah uh a, Jesuh' luang a nuh dingun paknamtui leh sathau a bawlkhol uh hi. Thukham zui-in Sabbath ni tawlnga-in a om uh hi.

Luka 24:1. Nipi ni zingsang tungin __________ in a bawlsa uh paknamtui tawi-in hanah va pai uh hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Zeisu pen Sabbath ni ma Friday ni(Kigin ni) iin kikhai lum hi (Mark 15:42). Thukham ii Sabbath ni iin Zeisu han sungah tawlnga a (Luke 23: 56), Sabbath ni khit ni masa ni-in tho kik hi (Mark 16: 1-6).

Leitung khempeuh aa Christiante in tua ni Easter Sunday ci iin lawp bawl uh hi. Laisiangtho in Sabbath ni pen Friday khit Sunday ma cih limtak iin hong lak hi. Calendar khat peuhpeuh ah kaal simna ol takin kimu hi. ("Calendar kikhel hilo hiam" leh "Tongdot in bang gen" cih thulute NA EN IN)

13. Pasian in a ni siangtho ni mi khat peuh ii kheel ding aphal hiam?

13. Pasian in a ni siangtho ni mi khat peuh ii kheel ding aphal hiam?


Paunak 30:5, 6. “Pasian in a thugen khempeuh a manna laktel a, amah a belte-a' dingin kidalna lum ahi hi. 6Ama genlohpi behlapsak kei in; na tua cih leh amah in nang hong __________ zuau thugen na hihna hong kilang ding hi,” a ci hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Thuhilhkikna 5 aa agen mah bangin, Pasian in Thukham Sawm a piak ma in kuamahin “behlap lo iin” zong a “lakkhiat loh ding” uh a vauhilh hi (Thuhilhkikna 4: 2). A piak banglian iin a kep dinguh ahihi. Pasian in A Sabbath thupha pia a (Paikhiatna 20: 11), A thupha piak na khat peuhpeuh thupha ngah den hi (1 Khangtangthu 17: 27).

Pasian in hih bangin a gen hi, “Ka thuciamna siasak loin, ka muk pan-a paikhia thute ka khel kei ding hi (Late 89: 34). A pai khial mite in amau Pasian’ Sabbath siangtho pen Sunday ah khel uh hi cih pulak uh hi. Ahih hangin Laisiangtho eite lam hong makaih dingin hong piak khin ahih manin mite thuhilhte Pasian in a sang kei ding hi.

14. Banghun in Sabbath hong kipan aa banghun in bei hiam?

14. Banghun in Sabbath hong kipan aa banghun in bei hiam?


Siampi Laibu 23:32. Tua pen note-a' dingin a thupi tawlngakna Sabbath ni hi ding a, an na tang ding uh hi. Tua kha ni kua nitaka kipan, a nitak panin a nitak kik dong note in na Sabbath uh na tang ding uh hi,” a ci hi.

Marka 1:32. Tua nitak lam, ni a tum khit ciangin mite in Jesuh kiangah cina khempeuh leh __________ khempeuh a hong paipih uh hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Sabbath hun pen Friday nitum pan kipan in Saturday nitum dong ahi hi.

15. Mangmuhna 1:10 sunga agen Topa ni in bangni hiam?

15. Mangmuhna 1:10 sunga agen Topa ni in bangni hiam?


Paikhiatna 20:10. Ahi zongin a ni sagih ni pen Topa note' Pasian' Sabbath ni ahi hi. Tua ni-in note, na tapate, na tanute, na nasempate, na nasemnute, na ganhing uh ahi a, __________ in ahi zongin na bangmah na sem kei ding uh hi.

Isaiah 58:13. Note in Sabbath siangtho sakin, keima ni siangtho ni-in na nasepna panun khawlin Sabbath ni pen deihhuai sa-in, Topa' ni siangtho pen pahtawihuai na cih uh a, note in pahtawi-in note' deihbang zuiloin, note' ut bang hiloin motpau loin na om uh leh,

Marka 2:28. Tua ahih ciangin Mihing Tapa pen Sabbath ni nangawn a ukpa ahi hi,” ci-in a thugen a khum hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Ding: Laisiangtho a Lui leh a Thak ah Pasian in Sabbath pen Topa’ ni ci hi. Pasian’ Sabbath ni tuatcilna tawh mawhna mite’n abawlloh nadingun avau dingin asawl hi (Isaiah 58:1, 13). Pasian in Ama Sabbath siangtho pen mi khempeuh adingin gen hi (Isaiah 56: 2-7). Laisiangtho in Sunday ni pen Topa’ ni hi ci ngeilo hi. Sunday ni pen kaal khat sunga nasep nite lakah khat a hi bek hi (Ezekiel 46:1). Acil pek pan a hisa hi.

16. Sabbath thupiakna ah thupha bang hong kikamciam hiam?

16. Sabbath thupiakna ah thupha bang hong kikamciam hiam?


Matthai 11:28. “Na semin vangik pua-in a gim mite khempeuh aw, ka kiangah hong pai ta un. Note tungah lungsim tawldamna ka hong pia ding hi.

Paikhiatna 33:14. Topa in Moses kiangah, “Nang tawh kong pai ding a, lungsim __________ hun nang kong pia ding hi,” a ci hi.

Hebru 4:5. Hih thu mah na kigenkik a, “Ka __________ munah hong pai-in kei tawh hong tawlnga ngeilo ding uh hi,” na ci kik hi.

Dawnna:  ____________________

Phawk Ding:

  Thukham Sawmte in khalam khiatna anei ciat uh hi. Christian mi pawlkhat in lai thukham bek en in kha thukham a awlmawh kei uh hi. Zeisu in a nih in a kikim dimdiam dingin a deih hi (Matthew 5:21, 22, 27, 28). Laisiangtho in “tawlnga” cih kammal pen hotkhiatna genna in zang zel hi Hebrew 4:1, 4, 9, 10 te sungah Khazih sunga aom takpite leh a piangthak tawlnga takpi te in ni sagih Sabbath ni pen Christiante tawlngak ni tatak iin nei ding uh hi.

17. Zeisu in Sabbath pen Ama bawl vangliatna leh sianthosakna lim, ciaptehna lim-in hong pia khin ahih manin Amah zahtaak-a zuihna tawh Ama ni siangtho ni ii thupha san ding na lunggulh hiam?

17. Zeisu in Sabbath pen Ama bawl vangliatna leh sianthosakna lim, ciaptehna lim-in hong pia khin ahih manin Amah zahtaak-a zuihna tawh Ama ni siangtho ni ii thupha san ding na lunggulh hiam?




Dawnna:  ____________________


Hilhcianna

Tongdot (Dictionary) in bang gen hiam?
Anuai ateng tongdot khempeuh phial in hibangin hong let ding uh hi:

Saturday (noun) Ni sagih leh Kaal beina ni (Kaal sunga ni tawpna ni)
Seventh day (adjective) Ni sagih (Saturday).
Sunday (noun) Kaal sunga ni kipatni
Ni khat ni (noun) Sunday.

Calendar kikhek hilo hiam?
Calendar pen khatvei October 1582 in kikhel a, ahih hangin kaal khat a ni phazah kihello hi. October 4, 1582 zui-in ni sawm kilakhia hi. Friday, October 5 pen Friday, October 15 ong suak hi. Anuai a limin a kikhel daan mit aa muh in hong telsak tuam ding hi. Kaal khat ah ni sagih mah pha veve a kaal simna kilamdang lo hi.

OCTOBER 1582

Sun.Mon.Tue.Wed.Thur.Fri.Sat.
 12341516
17181920212223
24252627282930
31